Yapının Tarihlendirilmesi
Caminin tarihlendirilmesi bakımından elimizde üç temel veri kaynağı mevcuttur: Bu veri kaynaklarından ilki camide asılı olan Berat-ı Hümayun olup bu beratın yazılış tarihinden yola çıkarak inşa tarihi hakkında doğru tahminde bulunmaktır. Hicrî 1234 (Miladî 1819) senesinde yazılan berattan hareketle caminin yapılış tarihinin “kesinlikle 1819 yılından önce” olduğu ifade edilebilir.
Diğer veri kaynağı ise yine caminin minberinde yer alan “ahşap kitabe”de yazılı olan tarihtir. Kitabede, Hicrî 1291 tarihi yazılıdır. Osmanlı-Rus Harbinden (93 Harbi) iki sene önce, Miladi 1874/1875 yılına karşılık gelen bu tarihten hareketle de kitabenin, söz konusu görevlendirmeden 55 yıl sonra camiye hediye edildiği kesinlik kazanmış olur. Üçüncü veri kaynağı ise, güvenilirliği en zayıf olan levhadır. Latin alfabeli Türkçe ile yazılmıştır. Cami giriş kapısının solunda yer alan levhada; caminin yapılış tarihi olarak 1855 yazılıdır.
16/06/1998 tarihli Borçka Müftülüğü Cami İbadete Açılış Beratı’nda da 1850 tarihi yazılıdır. Bu tarihlerin düzeltilmesi zaruridir. Görevlendirme Beratı’nda yazılı olan Hicrî 1234 (Miladî 1819) tarihinden hareketle, caminin 1819- yılından çok önce yapıldığı açıktır. Çünkü ilgili beratta, cami imam-hatipliğine torun Mevlânâ Ahmed Halîfe göreve getirilmiş olup ondan önce dedesinin ne kadar bu camide görev yaptığını da bilmiyoruz. Köyde mutlaka eskiden de cami bulunmaktadır. Ancak mevcut ve orijinal özelliklere sahip bu köy camisinin elimizdeki en güvenilir inşa tarihi olarak en azından 1800 tarihini, tahminî olarak vermek daha yerinde ve doğru olacaktır. Mevcut cami, minber kapısı üzerindeki kitabesine göre H. 1291 (M. 1874) tarihinde yaptırılmıştır. Cami duvarında asılı olan berat, Divanî Hat ile yazılmıştır. Konusu ise Berat Tevcihi (Görevlendirme Beratı) olup özetle şöyledir: Büyük babası Mevlânâ Hüseyin’in vefatı sebebiyle boşalan Hertvis Camii imam-hatipliğine, torunu Mustafa oğlu Mevlânâ Ahmed Halîfe’nin görevlendirilmesidir. Bu bilgiler dışında ilk caminin Gürcistan sınırında kalması üzerine köylüler tarafından sökülerek bugünkü yerine taşındığı, ancak bu caminin 1855 yılındaki çığ felaketinde yıkıldığı, bunun üzerine köylülerin samanlık ve serander gibi yapılardan söktükleri tahtalarla Arhavili ustalara bu camiyi inşa ettirdikleri köy halkı tarafından ifade edilmektedir.
Zaman içerisinde köy halkı kendi olanakları ile camide bazı tadilatlar yapılmıştır. 1951 yılında tek şerefli ahşap minaresi yapılmış ve caminin batı cephesine ahşap kakmalar çakılmıştır. 1965-1968 yılları arasında mahfilin yanındaki galeriler eklenmiştir. Bu eklemelerin Osman Şahin’in katkılarıyla gerçekleştirildiği köy halkı tarafından ifade edilmektedir. 1978 yılında, doğu cephesine galvanizli sac kaplaması yapılmıştır. Ayrıca, alaturka kiremitli çatı örtüsü saca dönüştürülmüştür. Bunların yanı sıra, doğu cephesinden harime giriş sağlayan kapı ile farklı cephelerde dört adet pencere kapatılmıştır. Pencere çerçeveleri yenilenmiştir. Harimin iç duvarlarına beyaz yağlı boya sürülmüştür. Cami, 2005 yılında Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescil edilerek koruma altına alınmıştır.
