Yapının Tarihçesi
Cami üzerinde yapım tarihi hakkında bilgi veren herhangi bir kitabe bulunmamaktadır. Caminin göstermiş olduğu plan ve mimari özellikler XVIII. yüzyılı yansıtmaktadır ki Kemah ve çevresinde bu döneme tarihlenen, benzer mimari tarzda inşa edilmiş çok sayıda cami örneği bulunmaktadır.
Cephe Özellikleri
Ortagedik Mahallesi Camii cephe mimarisi özgün dokusunu büyük oranda koruyarak günümüze kadar gelebilse de caminin zaman içinde kullanımının terkedilmesi sonucu tavan örtüsü çökmüş, iç mekân fonksiyonları kaybolmuştur. Günümüzde harap bir vaziyette bulunan cami yıkılma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Buna rağmen özellikle kuzey, güney ve doğu cephesi büyük oranda tarihi dokusunu korumaktadır. Batı cephesi dağın yamacına denk geldiği için cephe büyük oranda toprak altındadır. Cami yapısı eğimli bir arazi üzerine kurulduğu için cepheler arasında kot farkı oluşmuş ve her cephenin mimari düzenlenişi farklı yapılmıştır.
Yapının batı cephesi diğer cephelere göre oldukça tahrip olmuş kalan duvar yüzeyi ise masif karakterli yapılmış olup üzerinde herhangi bir mimari hareketliliğe yer verilmemiştir. Cephe örgüsü moloz taş malzeme ve aralarındaki ahşap hatıl dizilerinden oluşmaktadır.
Caminin pencere sisteminin en düzgün ve simetrik olduğu cephe ise doğu cephedir. Cephede üç katlı pencere sisteminin kullanılması aynı zamanda cephenin anıtsal görünmesini sağlamıştır. Cephenin alt katında yan yana yerleştirilmiş olan üç adet dikdörtgen şekilli pencere yer almaktadır. Pencereler dikdörtgen şekilli olup çerçeveleri düzgün kesme taş malzemeden oluşturulmuştur. Bu pencereler caminin alt katında bulunduğunu düşündüğümüz medrese bölümünü aydınlatmak için açılmış olmalıdır. Cephenin orta bölümünde ise büyük oranda özgünlüğünü koruyan ve yan yana yerleştirilen üç adet pencere açıklığı yer almaktadır. Bu pencerelerin etrafı da düzgün kesme taş malzemeden yapılmış olup üst kısmı yarım yuvarlak kemerli olarak düzenlenmiştir. Pencereler ön kısımda ise demir malzemeden basit tasarlanmış korkuluklara sahiptirler. Cephenin en üst katında ise küçük boyutlarda tasarlanmış üç adet mazgal türünde pencere açıklığı vardır. Ayrıca diğer cephelerde olduğu gibi güney cephede de belirli aralıklarla yerleştirilmiş olan ahşap hatıllar dikkati çekmektedir.
Yapının en hareketli cephelerinden biriside güney cephedir. Cephenin sol tarafı kot farkından dolayı yarıdan itibaren toprak altında kalmıştır. Güney cephede de üç katlı pencere sistemi vardır. Cephenin alt kısmında iki adet dikdörtgen şekilli oldukça küçük boyutlarda tasarlanmış olan mazgal türünde pencere açıklığı yer almaktadır. Cephedeki asıl önemli açıklık ise orta tarafta yer alan iki adet büyük pencere açıklıklarıdır. Bu pencereler güneydeki büyük pencerelerle aynı mimari düzendedirler. Ancak cephenin sol tarafında yer alan pencere büyük oranda tahrip olmuştur. Cephenin en üst katında ise simetrik olarak yerleştirilmiş olan dikdörtgen kesitli mazgal türünde iki pencere açıklığı daha bulunmakla birlikte sol taraftaki oldukça tahrip olmuştur. Cephedeki diğer hareketlilik aralıklarla duvar yüzeyinde ahşap hatılların kullanılmasıdır.
Caminin kuzey cephesi ise aynı zamanda hem harim giriş kapısının hem de caminin alt kısmında yer alan medrese giriş kapısının bulunduğu ana cephedir. Cephenin kuzeyi ile güneyi arasında kot farkı bulunmaktadır. Caminin giriş kapısının ön tarafı oldukça tahrip olmuştur. Kalan izlerden anlaşıldığı kadarıyla burada harim / medrese bölümlerine ait girişlerin sahanlıklarını sınırlayan set duvarları yer almaktadır. Ancak toprak yığıntısı yüzünden bu sahanlıklar arası bağlantı tam olarak tespit edilememektedir. Cephenin sol tarafının en alt katında medrese giriş kapısına yer verilmiştir. Dikdörtgen şekilli olan giriş kapısının ahşap olduğunu düşündüğümüz kapı kanadı yerinde yoktur. Cephenin asıl önemli kısmı ise orta bölümde yer alan harim giriş kapısı ve iki yanında yer alan dikdörtgen şekilli pencerelerdir. Cephenin tam ortasına yerleştirilen giriş kapısı etrafı düzgün kesme taşlardan örülmüş yarım yuvarlak bir kemer açıklığından oluşmaktadır. Kemerin oturduğu üzengi taşları ise kare kesitli olarak dışa taşıntılı yapılmıştır. Ahşaptan çift kanatlı olduğunu düşündüğümüz kapı kanatları ise günümüzde yerinde yoktur.
